DEPREM İZOLATÖR SİSTEMİ NEDEN ÖNEMLİ?

Sismik yapı yalıtımı; yapıların deprem etkilerinden korunması amacıyla geliştirilmiş bir sistemdir. Sistemin amacı, bir yapıyı etkileyen deprem yüklerinin azaltılmasıdır. Sismik yalıtım yapının depreme dayanma kapasitesini arttırmak yerine, binaya gelen sismik enerjiyi binaların periyodunu uzatarak azaltma esasına dayanan depreme dayanıklı bir düzenleme yaklaşımıdır.

İnsanoğlu, deprem etkilerini deneyimlerle her geçen gün daha iyi anlamaktadır. Deprem hareketli yüklerinin; mühendislik yapılarına, köprü ve viyadüklere verebileceği zararların önlenebilmesi, can ve mal kayıplarının en aza indirilebilmesi ve ulaşımın sağlanabilmesi amacıyla deprem izolatör sistemleri (sismik yalıtım) adı verilen bazı yeni sistemler ve donanımlar geliştirilmiştir.

Deprem anında aktif fay hareketlerinin oluşturduğu deprem yatay kuvvetleri vardır. Bu kuvvetler yukarıya doğru çıktıkça büyür. Yapılara gelen deprem kuvvetleri çok büyük boyutlarda olur. Öte yandan yapıların elastik olarak taşıyabilecekleri yükler ise sınırlıdır. Yaşanan pek çok depremde yapıların, ağırlığının %10’ u gibi bir yatay yüke elastik olarak karşı koyabileceği hesaplarla gösterilmiştir.

Sismik yalıtılmış yapı yaklaşımda ise; yapının depremde oluşacak yatay yüke göre 5-6 kez daha düşük bir yükü taşıyabilmesi esas alınır. Şiddetli depremde ise yapının depreme karşı koyması ve yıkılmaması sağlanır. Ayrıca deprem sonrası stratejik önem arz eden iletişim, savunma, sağlık gibi sektörlerde hizmetin durmadan devamı sağlanır. Mesela sismik yalıtımı yapılmış bir hastanede, deprem anında ameliyathanenin kullanılması mümkün olur.

Yapılarda; sıva, kaplama, bölme duvarları gibi taşıyıcı olmayan mimarî elemanlar ve kolon, kiriş, perde duvar gibi taşıyıcı elemanlar bulunur. Yapıların servis ömürleri boyunca değişik şiddetlerde çok sayıda depremler olabilir. Ayrıca, yapının servis ömrü boyunca beklenen en şiddetli bir deprem vardır. Depreme dayanıklı bir yapının, değişik elemanlarından, değişik şiddetlerdeki depremlerde beklenen davranışlar aşağıdaki gibidir:

• Yapının ömrü içinde çok sayıda olması beklenen hafif şiddette ki depremlerde, taşıyıcı ve taşıyıcı olmayan elemanlarda ve yapı içindeki eşyalarda hiçbir hasar olmasın.

• Yapının ömrü içinde birden çok kez olacak orta şiddetli depremlerde, mimarî elemanlarda ve az da olsa taşıyıcı sistemlerde hasar başlangıcı olabilir.

• Yapının servis ömrünce yaşadığı en şiddetli depremde can kaybı olmasın. Bir diğer ifadeyle taşıyıcı sistemde ileri düzeyde hasar olabilir, ancak yapı yıkılmamalıdır.

Sismik yalıtım teknolojisinin doğru uygulamaları büyük depremler sırasında bile binaların elastik davranmasını sağlar. Şaşırtıcı olan da bu yaklaşım prensibinin hayli basit olmasıdır. Yapılan bir araştırmaya göre sismik yalıtımlı bir bina Richter ölçeğine göre 8.0 büyüklüğündeki bir depremi, sanki Richter ölçeğine göre 5.5 büyüklüğündeki bir deprem gibi hisseder.

Sismik yalıtım sayesinde aşağıda belirtilen yararlar sağlanır:

• Yüksek can güvenliği,

• Yapının taşıyıcı sistemi ve mimarî elemanlarında minimum deprem hasarı,

• Şiddetli depremlerden sonra bile hemen kullanım,

• Hemen kullanım sayesinde iş kaybının önlenmesi ve pazar payının korunması,

• Yapının değerli eşya ve cihaz içeriğine etkin koruma,

• Ulaşım yapılarında süreklilik,

• Köprü ve viyadüklerin hasar görmeden kullanılmasının devamı,

• Yıkılma ve hasar olmayacağından yeniden inşaat ya da onarım mâliyetlerine gerek kalmaması, Minimum bakım gereksinimi,

• Araştırma ve geliştirme projelerinin korunması,

• Tarihî bina ve değerlerin korunması.

Sismik Yalıtımın Kullanım Alanları

• Yüksek deprem performansı istenen tüm yapılar.

• Hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları,

• Stratejik öneme sahip binalar (askerî, sivil savunma vb. binalar),

• İtfaiye bina ve tesisleri,

• PTT ve diğer iletişim tesisleri,

• Ulaşım istasyonları, hava alanları ve terminaller, köprü, viyadük gibi sanat yapıları.

• Enerji üretim ve dağıtım tesisleri,

• İlk yardım, kriz merkezleri, afet plânlama merkezleri,

• Toksik, patlayıcı vb. özellikleri olan maddelerin bulunduğu veya depolandığı tesisler

• Bilgi işlem merkezleri,

• Tarihî binalar, müzeler (mevcut yapılarda da kullanılabilme özelliği).

---

Kaynak: http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/deprem%20İzolatör%20sistemleri.pdf